Congres “De nood aan duurzame netwerken voor onze STEM-ambities”

Vorselaar, Thomas More hogeschool – donderdag 16 mei 2024, 9u-13u

Op donderdag 16 mei 2024 organiseren we een studievoormiddag over STEM waarbij we focussen op zowel de beleidsmatige als inhoudelijke aspecten. We brengen STEM-organisaties, beleidsmakers, bedrijven en vertegenwoordigers van jeugdorganisaties samen met leerkrachten van de 3de graad lager onderwijs en 1ste en 2de graad secundair onderwijs om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.

STEM Neteland?

STEM-Neteland is een intergemeentelijk STEM-partnerschap dat door de steun van VLAIO al een mooi parcours heeft afgelegd in de ontwikkeling van missiegedreven STEM-workshops en de uitrol daarvan. De methodiek die we hanteren, werkt uitstekend (bereik van meer dan 70% van alle leerlingen). Het succes is zeker gebaseerd op een vast netwerk, een soort ecosysteem, waarin structureel verbindingen worden gemaakt tussen onderwijs, kennisinstellingen en bedrijven. Meer info.

Elk woord in de titel van dit congres is relevant:

nood: we slagen nu onvoldoende in onze maatschappelijke uitdaging, we moeten samen meer doen
duurzame: voorbij het louter projectmatig werken, minder ad hoc en meer structureel werken
netwerken: systeemdenken, een permanent ecosysteem zorgt voor inbedding en innovatie (living lab)
STEM: is wat ons samenbrengt in deze studievoormiddag; we nodigen heel wat STEM-partners uit, zowel beleidsmatig (gemeenten, provincie, Vlaamse overheid) als leerkrachten/onderwijspartners, bedrijven, VOKA/unizo en STEM-organisaties
ambities: we tonen ambitie, 2024 is als verkiezingsjaar een momentum om STEM een boost te geven

In dit congres brengen we de ervaringen van een goed werkend netwerk en detecteren we de succesfactoren daarin. Ook andere partnerschappen en organisaties komen aan bod in een (doorlopende) infomarkt. De studiedag heeft tot doel om ook andere regio’s aan te moedigen om dergelijke structurele netwerken op te zetten en dit in komende verkiezingsprogramma’s mee te nemen.

Programma 16 mei 2024

– 09u00-09u30: Onthaal en mogelijkheid tot bezoek “V-lab” Thomas More Vorselaar
STEM-Neteland en Thomas More

– 09u30-09u35: Verwelkoming, duiding programma en verloop van de dag
An Conings, opleidingsmanager bacheloropleiding secundair onderwijs, Thomas More

– 09u35-09u50: Openingsrede: STEM en de rol van VLAIO in de maatschappelijke uitdaging
Mark Andries, administrateur-generaal VLAIO en overheidsmanager van het jaar

– 09u50-10u20: Voorstelling STEM-Neteland en aanpak binnen een duurzaam ecosysteem Lieven Janssens, burgemeester Vorselaar en voorzitter samenwerkingsverband Neteland

– 10u20-10u30: Het belang van meer (en structureel) werken aan STEM in Vlaanderen
Françoise Chombar en Rita Dunon, voorzitter/ondervoorzitter STEM-platform Vlaanderen

– 10u30-10u45: Koffiepauze met gelegenheid tot kennismaking met proefjes/workshops STEM-Neteland

– 10u45-11u45: Eerste reeks interactieve denksessies, in 2 groepen (keuze uit verschillende thema’s)

Keuze uit:

(1) STEM-beleidsmatig

Workshop A: De kansen/succesfactoren/kwetsbaarheden van een ecosysteem
Margot Lembrechts, samenwerkingsverband Neteland

Neteland STEM-land is een consortium van partners die een lans breken en projecten opzetten om STEM meer onder de aandacht te brengen. De vier O’s maken deel uit van de samenwerking (quadruple helix):

– de lokale besturen en samenwerkingsverband Neteland (Overheid)
– de 34 scholen die samenwerken binnen het scholenplatform Neteland (Onderwijs)
– Johnson&Johnson, Aurubis, vele bedrijven in de regio en ook hun ondernemersorganisaties Unizo en VOKA (Ondernemers)
– begeleiding van kennispartners: Natuur & Wetenschap, Hidrodoe, Thomas More (Onderzoek)

We zijn een ecosysteem, een “living lab” in de brede Kempense/Vlaamse regio en willen voortdurend innoveren om meer impact te realiseren:

– verbreden (inhoudelijke focus workshops, naast doelgroep basisscholen ook secundair, leerkrachten zelf en volwassenen)
– verdiepen (bv. methodieken en doelgroepbereik)
– verankeren (bv. robuuste structuur & netwerk met een langetermijnperspectief)

We werken daarin transversaal (geïntegreerd over beleidsdomeinen en organisaties heen), duurzaam (verankering, inbedding), waardengericht (SDG’s als leidraad) én inclusief (voor iedereen toegankelijk).

Het is niet zomaar een project voor Neteland … maar heeft echt de doelstelling om een robuuste, recurrente, langetermijn-werking te genereren. Een stuurgroep begeleidt alle werkzaamheden. Er werd een samenwerkingsovereenkomst opgemaakt en er is een beleidsplan voor de komende jaren. We creëerden ook een vast netwerk met leerkrachten enerzijds en vrijwilligers / guest teachers anderzijds.à

Het is een vorm van “systeemdenken”. In deze workshop onderzoeken we wat de succesfactoren daarvan zijn maar misschien ook de kwetsbaarheden?

Workshop B: Voorstelling van het samenwerkingsmodel in Brainport Eindhoven
ASML

Tegenwoordig vormt technologie de basis van bijna alle industrieën. Als gevolg hiervan is STEM-onderwijs van cruciaal belang om jongeren te helpen groeien in een steeds technologischer wordende wereld.

Vanuit de afdeling maatschappelijke betrokkenheid op ASML inspireren we jongeren tussen 4-24 om te leren voor wetenschap, techniek, engineering en wiskunde (STEM). Hierin werken we nauw samen met de regionale ontwikkelingsmaatschappij Brainport Development, andere bedrijven en ook de Brainport scholen. Samen dragen we de boodschap uit dat jongeren later zullen werken in of met techniek en wetenschap.

Hiertoe kunnen alle jongeren in de 35km rond Eindhoven vandaag al, via de ASML Junior Academy, elk jaar in 6 lessen over wetenschap en techniek leren.

Ontdek tijdens deze workshop op welke manier we dit doen, en welk STEM-aanbod we hebben uitgewerkt voor de scholen in de regio.

(2) STEM-inhoudelijk

Workshop C: Lespakketten ruimtevaart (3e graad basis/1e graad secundair)
ESERO

In de komende 20 jaar verwachten we spectaculaire ontwikkelingen in de ruimtevaart: toeristen rond de Aarde, mogelijk wordt voor het eerst buitenaards leven ontdekt, en mensen die opnieuw landen en daarna wonen op de Maan. De uitdaging voor de schoolgaande generatie van vandaag is om de eerste bemande reis naar Mars te maken. De nieuwe ontwikkeling zijn volop begonnen en zullen de komende jaren steeds meer de actualiteit overspoelen.

Het educatief programma van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA wil het onderwijs helpen om deze nieuwe realiteit in de klas te brengen. Dit doen we voornamelijk door leerlingen uit te dagen met een eigen missie in de populaire context van ruimtevaart, via onze jaarlijkse STEM projecten voor scholen. Maak kennis met deze STEM projecten die jaarlijks gratis open staan voor alle Belgische scholen:

– CanSat: lanceer je eigen ‘satelliet in een blikje’ met een raket (3de graad)
– ASGARD: lanceer je eigen experiment op een onbemande stratosfeerballon, naar de grens van de ruimte (2de en 3de graad)
– Astro Pi: schrijf je eigen code die door onze astronauten wordt afgespeeld in het ISS (1ste, 2de, 3de graad)
– Moon Camp: Ontwerp je eigen maanbasis waarin 4 astronauten kunnen leven (1ste, 2de, 3de graad)
– Climate Detectives: Maak gebruik van onze satellietbeelden in je eigen klimaatgericht onderzoek.
We helpen je team op weg en brengen je in contact met een beroepswetenschapper binnen je gekozen thema (1ste, 2de, 3de graad).

Workshop D: Lespakketten klimaat (2e en 3e graad secundair)
Inez Vanhoutte, KlimaatLink – UAntwerpen

Maatschappelijk bewustzijn over klimaatverandering is overal. Het wordt misschien het best belichaamd door jonge mensen die de straat op gaan of in opstand komen omdat ze beseffen dat hun toekomst op het spel staat. Klimaatverandering is nog nooit zo tastbaar geweest als nu. Daarom, in samenwerking met leerkrachtenteams in een tiental middelbare scholen, ging KlimaatLINK aan de slag om vier verschillende lespakketten rond klimaatverandering te ontwikkelen.

Twee pakketten behandelen de basiswetenschap rond klimaatverandering enerzijds, en de mogelijke oplossing voor de klimaatproblematiek anderzijds. De andere twee pakketten gaan meer in de praktijk: met hands-on STEM-pakketten leren de leerlingen zelf een klein wetenschappelijk project op te zetten. Zo onderzoeken ze de impact van klimaatverandering op het knoppen van de bomen en bodemdroogte.

Ook ontwikkelt KlimaatLINK klimaatworkshops en -lezingen voor het onderwijs, op verschillende niveaus. In samenwerking met het WWF, dankzij financiering van dienst Klimaatverandering van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu, kunnen scholen al vier schooljaren lang voor de derde graad lager onderwijs of de eerste graad secundair onderwijs een klimaatworkshop winnen.

– 11u45-12u45: Tweede ronde interactieve denksessies, in 2 groepen (keuze uit verschillende thema’s)

Keuze uit:

(1) STEM-beleidsmatig

Workshop E: De maatschappelijke uitdaging voor STEM en de inclusiviteit daarin
Hilde De Laet, manager van het waterdoecentrum “Hidrodoe”

Het STEM-partnerschap Neteland hanteert een erg waardengedreven aanpak: inclusief/toegankelijk, duurzaam en sociaal.

De transitieprioriteiten circulaire economie, digitalisering, energie & klimaat zijn onze leidraad. Samen met een belangrijke focus op gezondheidszorg, passen die thema’s ook perfect binnen het DNA en de troeven van Neteland, haar bedrijven, kennisinstellingen en de vele scholen & academies. Binnen het programma “Kempen 2030” (cf. burgemeesterconvenant) kregen die transitieprioriteiten uitdrukkelijk een plaats in de regio. Samen met onze partners VOKA& UNIZO, waarmee Neteland een duurzame samenwerking heeft, willen we onderwijs en arbeidsmarkt beter op mekaar laten aansluiten.

Vanuit onze maatschappelijke opdracht willen we al onze initiatieven, maar ook de toegang tot STEM, inclusief maken: “STEM FOR ALL”. We werken sociale drempels weg (bv. door een heel beperkte kostprijs van een STEM-workshop, vrijetijdsparticipatie en UiTPAS (Neteland), samenwerking met de welzijnsschakels (bv. ‘t Kiertje Vorselaar en De Fakkel/Dorpel Herentals) …

Er is ook bijzondere aandacht voor meisjes binnen STEM. Dat doen we door onder meer ook rolmodellen en voorbeeldfiguren in te zetten. Zelf zorgen we ook voor veel vrouwelijke inbreng: zie coördinatoren en lesgevers van Thomas More (Annelien, Lieveke en Sarah), Hidrodoe (Natacha, Hilde) en Natuur&Wetenschap (vroeger Loes en Elize).

We experimenteerden ook met STEM-workshops in bijzonder onderwijs (in de 3-Master een sessie over “circulaire economie), OKAN-scholen (mei 2023 eerste sessies) en zomerscholen (op 5 locaties).

In de loop van het project willen we de trajecten uitrollen naar een initiatief voor lagere en hogere leeftijd, zelfs voor volwassenen is een plan voor een verdere toekomst. Ook daarin zijn al heel wat initiatieven lopende die we in de toekomst mee onder deze vlag kunnen laten ressorteren. Bovendien heeft ook hierin de vaste omschrijving van Neteland een grote meerwaarde omdat ook de secundaire scholen, academies, bibliotheken, vrijetijdsdiensten, enz. allemaal onder dat Neteland-verhaal passen. Een kans bij uitstek dus om daarin ook heel veel dingen bij mekaar te brengen.

Workshop F: Samenwerking onderwijs en arbeidsmarkt: het STEMpact-project
Julie Beysens en Kris Vanherpe, VOKA nationaal

Neteland is een regio van 5 gemeenten (www.regioneteland.be) waarbinnen al op 44 domeinen wordt samengewerkt. De regio creëerde enkele jaren geleden al een STEM-partnerschap. We willen de katalysator zijn tussen het enorme potentieel aan wetenschappelijke en technologische kennis in bedrijven én de expertise in de wetenschapscommunicatie van Natuur & Wetenschap vzw, Thomas More Vorselaar/Kempen en Hidrodoe. Er is een scholenplatform en een vast overleg (en charter) met Unizo en VOKA, waarbinnen onder meer sterk wordt gewerkt aan het activeringsbeleid en branding van de regio. Onderwijs en economie wordt dus verbonden … en ook het STEM-partnerschap is daarin een bindmiddel.

In andere regio’s verloopt die connectie soms heel wat moeizamer. Hoe kan dat ook op andere plaatsen beter verlopen? We hebben immers nood aan meer samenwerking om de maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden.

VOKA is zelf ook sterk bezig met het verbinden van arbeidsmarkt en onderwijs. VOKA brengt een aantal ideeën naar voor om de band sterker te maken. Het Talent Center maar ook STEMpact zijn voorbeelden van projecten die daartoe een steentje bijdragen.

(2) STEM-inhoudelijk

Workshop G: Lespakketten circulaire economie, digitalisering en energie/klimaat (3e graad basis/1e graad secundair)
Lieveke Hellemans, Thomas More, WiWeter en Neteland STEM-land

De drie transitieprioriteiten energie en klimaat, circulaire economie en digitalisering waren de leidraad om 12 interactieve STEM workshops te ontwikkelen. We stellen ze graag aan u voor in deze sessie:

– Binnen ‘energie en klimaat’ wordt de isolatie van huisjes wordt gemeten en vergeleken, wordt water-, wind- en zonne-energie vergeleken, wordt er een duurzame stad gebouwd, de ecologische voetafdruk berekend en bekeken wat deze voetafdruk over 25j betekent én wordt er naar duurzame voedingsmiddelen van de toekomst gekeken.

– Binnen circulaire economie gaan we aan de slag rond kleding. Kinderen leren het belang van minder kledij kopen en recyclen en leren ook mogelijkheden om oude kledij te pimpen. Anderzijds wordt bekeken wat je nog kunt doen met afval en worden PET-flessen gerecycled tot nieuwe producten.

– Binnen digitalisering gaan we aan de slag rond artificiële intelligentie, AR & VR, of gaan we op een speelse manier aan de slag rond de digitale watermeter en telemetrie.

Workshop H: Lespakketten augmented reality in het bedrijfsleven
(2e en 3e graad secundair)
ASML

ASML, een toonaangevend technologiebedrijf, onthult de kracht van Augmented Reality (AR). Ontdek hoe ze deze technologie inzetten om geavanceerde lithografiemachines te bouwen met behulp van AR en hoe ze wereldwijd real-time ondersteuning bieden aan medewerkers van ASML. Benieuwd hoe zij dit aanpakken? Sluit aan bij deze workshop en proef van deze nieuwste technologie.

Workshop I: Lespakketten virtual reality in de schoolcontext (2e en 3e graad secundair)
Aaron Simsek, Thomas More en Neteland STEM-land

Virtual Reality maakt haar opmars in het onderwijs. Diverse applicaties zijn speciaal ontwikkeld om leerkrachten in de klas te ondersteunen en het leerproces van de leerlingen te stimuleren. Met VR krijgen leerlingen niet alleen extra oefenkansen, maar ontvangen ze ook meteen feedback. Tijdens deze sessie maak je kennis met VR en ontdek je enkele van deze innovatieve applicaties.

– Vanaf 12u45: Netwerklunch
Doorlopend infomarkt met presentatie STEM-partnerschappen en STEM-partners